1922-2022 Σμύρνη Ιστορική Συλλογή
Η Σμύρνη το Παρίσι του Λεβάντε.
Η Σμύρνη είχε τον δικό της λαό. Οι άνθρωποί της, την καθιστούσαν διαφορετική από κάθε άλλη πόλη. Λόγω του πλούτου της, της αστικής της ομορφιάς, των φυσικών καλλονών που την περιέβαλλαν, της εξόδου της στο γοητευτικό μπλε χρώμα του Αιγαίου, των τραγουδιών της, των γεύσεών της και των ανθρώπων της. Η πληθυσμιακή της σύνθεση είχε πλουραλισμό και πολυχρωμία. Το 1922 η Σμύρνη, αριθμούσε 370.000 κατοίκους: 165.000 Έλληνες, 80.000 Τούρκοι, 55.000 Εβραίοι, 40.000 Αρμένιοι, 6.000 Λεβαντίνοι και 30.000 διάφορες άλλες εθνικότητες. Εκτός από κυρίαρχο λιμάνι της ανατολικής Μεσογείου, διέθετε χρηματιστήριο, 11 τραπεζικούς ομίλους και 61 ασφαλιστικές εταιρείες.
Η επικρατούσα γλώσσα των κατοίκων της Σμύρνης ήταν τα ελληνικά, μαρτυρώντας την άνθηση της ελληνικής κοινότητας και τον δυναμικό εξελληνισμό της παιδείας των υπόλοιπων κοινοτήτων.Οι λέσχες, ”Όμηρος”, ”Φιλολογικό Μουσείο”, ”Ιωνική Λέσχη” και ”Μουσείο” υπήρξαν σπουδαίες ελληνόφωνες πνευματικές εστίες. Το 1870 στη Σμύρνη λειτουργούσαν 17 τυπογραφεία, εκ των οποίων 10 ήταν ελληνικά, 3 αρμενικά, 2 γαλλικά, 1 τουρκικό και 1 εβραϊκό. Συνολικά κυκλοφορούσαν 134 εφημερίδες, περιοδικά και επιθεωρησιακά έντυπα.
13-9-1922
Παραμονές της Παναγίας, το μέτωπο κατέρρευσε και η ελληνική αμυντική γραμμή υποχώρησε. Ο ελληνικός στρατός άρχισε να εγκαταλείπει την ενδοχώρα της Μικράς Ασίας με κατεύθυνση τη Σμύρνη. Στην πορεία αυτή, έκαψε τουρκικά χωριά και ανατίναξε σημεία ζωτικής σημασίας όπως γέφυρες, αποθήκες, σιδηροδρομικές γραμμές και σταθμούς ανεφοδιασμού.
Στις 19 Αυγούστου, ο Ύπατος Αρμοστής της Σμύρνης Αριστείδης Στεργιάδης με εμπιστευτική εγκύκλιο διέταξε τους δημόσιους υπαλλήλους «...να είναι έτοιμοι προς αναχώρησιν εις πρώτην διαταγήν». Συγχρόνως, ο Βρετανός πρόξενος συντόνισε τις ενέργειες για την άμεση έξοδο των Βρετανών υπηκόων από τη Σμύρνη Στις 26 Αυγούστου, η ελληνική κυβέρνηση διέταξε την εκκένωση ολόκληρης της Μικράς Ασίας. Τα τουρκικά στρατεύματα εισήλθαν στη Σμύρνη το πρωί της 27ης Αυγούστου
Ο στρατηγός Νουρεντίν Πασάς διορίσθηκε ως στρατιωτικός διοικητής της Σμύρνης και πήγε στη Μητρόπολη της Αγίας Φωτεινής ζητώντας από τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο να τον ακολουθήσει Ο Χρυσόστομος απέρριψε την πρόταση δηλώνοντας πως οφείλει να παραμείνει στο πλευρό του ποιμνίου του.Το μαρτύριο που υπέστη από τον άγριο ξυλοδαρμό και τα βασανιστήρια οδήγησε την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδας να τον ανακηρύξει το 1992 ως Άγιο και να εορτάζεται στις 27 Αυγούστου.
Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός έστειλε αντιπροσωπεία στον Κεμάλ Ατατούρκ ώστε να συγκαταθέσει στην εκκένωση της Σμύρνης. Κατόπιν ασφυκτικών πιέσεων ο Κεμάλ Ατατούρκ επέτρεψε σε ελληνικά και άλλα πλοία να μπουν στο λιμάνι της Σμύρνης. Η εκκένωση άρχισε στις 11 Σεπτεμβρίου και διήρκησε μια εβδομάδα. Στις 13 Σεπτεμβρίου 19 πλοία μπήκαν στη Σμύρνη να σώσουν τον κόσμο και συνολικά 300.000 πρόσφυγες πέρασαν στην Ελλάδα.