Ευγενή μέταλλα είναι τα μέταλλα τα οποία είναι ανθεκτικά στη διάβρωση και την οξείδωση στον υγρό αέρα, σε αντίθεση με τα περισσότερα βασικά μέταλλα. Έχουν την τάση να είναι πολύτιμα, συχνά λόγω της σπανιότητάς τους στο φλοιό της Γης. Ως ευγενή μέταλλα θεωρούνται (κατ ‘αύξουσα σειρά ατομικού αριθμού) τα εξής: ρουθήνιο, ρόδιο, παλλάδιο, ασήμι, όσμιο, ιρίδιο, λευκόχρυσος και χρυσός. Άλλες πηγές περιλαμβάνουν ως ευγενή μέταλλα τον υδράργυρο [2][3], ή ακόμα και το ρήνιο. [4] Από την άλλη πλευρά, το τιτάνιο, νιόβιο και ταντάλιο δεν ονομάζονται ευγενή μέταλλα παρά το γεγονός ότι είναι πολύ ανθεκτικά στη διάβρωση.
Τα ευγενή μέταλλα δεν πρέπει να συγχέονται με τα πολύτιμα μέταλλα, αν και αρκετά ευγενή μέταλλα είναι πολύτιμα.
Λέγονται και ευγενή (noble) μέταλλα. Στην πρώτη γραμμή της κατάταξης ιστορικά τοποθετείται ο χρυσός και το ασήμι, που στη συνείδηση όλων των ανθρώπων είναι τα κυρίαρχα πολύτιμα μέταλλα. Σήμερα πολύτιμα μέταλλα θεωρούνται ακόμη η πλατίνα και το παλλάδιο, και ακόμη τα όχι τόσο γνωστά μέταλλα της οικογένειας της πλατίνας που είναι, το ιρίδιο, το ρουθήνιο, το ρόδιο και το όσμιο.
Σε παλαιότερες εποχές η τιμή των πολύτιμων μετάλλων, παρουσίαζε μικρές διακυμάνσεις. Για αυτό το λόγο πριν από την εξάπλωση των τραπεζών, οι άνθρωποι συνήθιζαν να αποθησαυρίζουν τις οικονομίες τους σε πολύτιμα μέταλλα. Τα τελευταία χρόνια η διακύμανση της τιμής των πολύτιμων μετάλλων είναι τόσο έντονη, που έπαψε η επένδυση σε αυτά να είναι ένα συντηρητικό αποταμιευτικό καταφύγιο, και έγιναν ένα επιθετικό πεδίο για τζογάρισμα. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του ρόδιου. Τον Ιούνιο 2008 η τιμή του ήταν 10.100 $ η ουγκιά, και στις αρχές Δεκεμβρίου του 2008 η τιμή είχε πέσει στα 785 $ η ουγκιά. Δηλαδή μέσα σε 5 μήνες είχε χάσει το 93% της αξίας του!
Ο όρος πολύτιμα μέταλλα αντιδιαστέλλεται με τον όρο βασικά (βιομηχανικά) μέταλλα (base metals). Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, ο κασσίτερος και ο μόλυβδος.
Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, η επένδυση σε πολύτιμα μέταλλα, σε ποσοστό 10% επί της αξίας ενός χαρτοφυλακίου, συμβάλει στην μείωση του επενδυτικού κινδύνου. Ο χρυσός, ο άργυρος αλλά και η πλατίνα χρησιμοποιούνται ως τα κύρια εργαλεία αντιστάθμισης επενδυτικού κινδύνου, παρόλα αυτά κανένα από τα τρία δεν βρίσκεται στην κορυφή της κατάταξης με τα πιο πολύτιμα μέταλλα. Τα δέκα (10) πολυτιμότερα μέταλλα περιλαμβάνουν το Ρόδιο, τον Χρυσο, την Πλατίνα, το Ιρίδιο, το Παλλάδιο, το Όσμιο, το Ρουθήνιο, το Ρήνιο, τον Άργυρο, και το Ίνδιο. Μεταξύ άλλων, παρουσιάζονται και πεντε (5) διαφορετικοί τρόποι για να επενδύσετε σε πολύτιμα μέταλλα
ΤΑ ΔΕΚΑ (10) ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΕΡΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
1) ΡΟΔΙΟ (Rhodium)
Το πιο πολύτιμο μέταλλο. Το ρόδιο είναι εξαιρετικά σπάνιο και η τιμή του σήμερα διαμορφώνεται στα 1.100 δολάρια ανά ουγκιά (New York Spot Price 27/12/2018). Σημειώνεται ότι στην κορύφωση του ράλι των μετάλλων την περίοδο 2007-2008 η τιμή του Ρόδιου είχε ξεπεράσει ακόμα και τα 9.600 δολάρια ανά ουγκιά
Χρήση: Το ρόδιο χρησιμοποιείται στην βιομηχανία αυτοκινήτων, και πιο συγκεκριμένα στην κατασκευή καταλυτών. Το ρόδιο έχει την ικανότητα να μετατρέπει το μονοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου και τους υδρογονάνθρακες, που αποβάλλονται, σε διοξείδιο του άνθρακα, νερό και υδρογόνο
2) ΧΡΥΣΟΣ (Gold) –Σύμβολο $GOLD (CME)
Ο χρυσός είναι σίγουρα το πιο διαδεδομένο από τα πολύτιμα μέταλλα ενώ ανήκει στην κατηγορία των ευγενών μετάλλων μαζί, μεταξύ άλλων, με το λευκόχρυσο, τον άργυρο, το ρουθήνιο, το ρόδιο, το ιρίδιο και το παλλάδιο. Θεωρείται το πιο σημαντικό από τα ‘ευγενές’ μέταλλα, καθώς διαθέτει μεγάλη χημική αδράνεια και ως αποτέλεσμα δεν προσβάλλεται από φαινόμενα οξείδωσης και ισχυρά οξέα. Κάθε χρόνο γίνεται εξόρυξη μόλις 2.500 τόνων χρυσού σε όλη την γη. Η υψηλή ζήτηση από τους επενδυτές και την βιομηχανία κοσμημάτων αλλά και η χαμηλή προσφορά διατηρούν διαχρονικά τις τιμές του χρυσού υψηλά.
3) ΠΛΑΤΙΝΑ (Platinum) -Σύμβολο $PLAT (CME)
Η πλατίνα είναι το τρίτο πιο πολύτιμο μέταλλο στον κόσμο. Η εύρεση και η εξόρυξη πλατίνας είναι εξαιρετικά σπάνια και συναντάται συνήθως κοντά σε κοιτάσματα νικελίου και χαλκού. Κύριος προμηθευτής της πλατίνας παγκοσμίως είναι η Νότια Αφρική, όπου παράγεται το 80% της παγκόσμιας παραγωγής. Η τιμή της πλατίνας σήμερα στο Chicago Mercantile Exchange (CME), όπου διαπραγματεύεται, διαμορφώνεται σε 830 δολάρια ανά ουγκιά (27/12/2018).
Χρήση: Η πλατίνα χρησιμοποιείται στην βιομηχανία αυτοκινήτων, στην κατασκευή ιατρικού και εργαστηριακού εξοπλισμού, στην βιομηχανία και φυσικά στην κατασκευή κοσμημάτων. Ετησίως γίνεται εξόρυξη μόλις μερικών εκατοντάδων τόνων πλατίνας σε όλον τον κόσμο.
4) ΙΡΙΔΙΟ (Iridium)
Το τέταρτο στην σειρά κατάταξης με τα πιο πολύτιμα μέταλλα είναι το ιρίδιο. Τα μεγαλύτερα αποθέματά ιριδίου βρίσκονται στη Ρωσία, στη Νότια Αφρική, στον Καναδά και στις ΗΠΑ. Η τιμή του ιριδίου διαμορφώνεται σήμερα περί τα 1.400 δολάρια ανά ουγκιά.
Χρήση: Το ιρίδιο χρησιμοποιείται ευρύτατα στη βιομηχανία, και πιο συγκεκριμένα στην κατασκευή συσκευών και εξαρτημάτων ανθεκτικών στη διάβρωση και στις υψηλές θερμοκρασίες, όπως είναι τα ηλεκτρόδια και οι θερμοηλεκτρικές γεννήτριες ραδιοϊσοτόπων.
5) ΠΑΛΛΑΔΙΟ (Palladium) -Σύμβολο $PALL (CME)
Το παλλάδιο είναι ένα σπάνιο μέταλλο που συναντάται κυρίως στη Νότια Αφρική, στη Ρωσία, στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Σημειώνεται ότι ένα μέρος της ζήτησης για παλλάδιο καλύπτεται μέσα από την ανακύκλωση του. Η τιμή του παλλαδίου σήμερα στο Chicago Mercantile Exchange (CME) διαμορφώνεται σε 1.250 δολάρια ανά ουγκιά (27/12/2018).
Χρήση: Το παλλάδιο χρησιμοποιείται στην κατασκευή καταλυτών αυτοκινήτων, στην κατασκευή κοσμημάτων, στην οδοντιατρική, αλλά και σε άλλους τομείς της ιατρικής όπως στην κατασκευή ιατρικών οργάνων ακριβείας. Ακολουθεί γράφημα της πορείας του μετάλλου κατά την τελευταία τριετία.
6) ΟΣΜΙΟ (Osmium)
Το όσμιο ανακαλύφθηκε το 1803 και οφείλει το όνομά του στην λέξη “οσμή” (Ελληνικά), την οποία και αποκτά εφόσον εκτεθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα. Το όσμιο ανήκει στην ομάδα του λευκόχρυσου, ενώ συναντάται στη Νότια Αφρική, στη Ρωσία, στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Η τιμή του οσμίου διαμορφώνεται σήμερα στα 400 δολάρια ανά ουγκιά.
Χρήση: Το όσμιο χρησιμοποιείται ως μέσο για την ‘σκλήρυνση’ της πλατίνας αλλά και εξαιτίας της εξαιρετικής αντοχής του στην τριβή και στις υψηλές θερμοκρασίες χρησιμοποιείται σε κράματα ιριδίου και λευκόχρυσου με εφαρμογές στην κατασκευή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων και άλλων.
7) ΡΟΥΘΗΝΙΟ (Ruthenium)
Το ρουθήνιο ανακαλύφθηκε το 1844 και οφείλει την ονομασία του στην Ρουθηνία, περιοχή που αποτελεί την γενέτειρα του Ρώσου επιστήμονα που το ανακάλυψε πρώτος. Η τιμή του ρουθηνίου διαμορφώνεται σήμερα στα 270 δολάρια ανά ουγκιά.
Χρήση: Το ρουθήνιο χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων στη ‘βελτίωση’ της πλατίνας ώστε να γίνεται πιο ανθεκτική στην οξείδωση. Επίσης συναντάται στην κατασκευή ηλεκτρονικών αντιστάσεων και λοιπών ηλεκτρονικών εξαρτημάτων υψηλών αντοχών.
8) ΡΗΝΙΟ (Rhenium)
Το ρήνιο ανακαλύφθηκε το 1952 από έναν Γερμανό επιστήμονα και οφείλει την ονομασία του στον ποταμό Ρήνο. Το ρήνιο ανήκει στην κατηγορία των πυρίμαχων μετάλλων μαζί με το ταντάλιο, το μολυβδαίνιο, το βολφράμιο και το νιόβιο. Το ρήνιο δεν συναντάται ελεύθερο στη φύση, αντίθετα συναντάται μέσα στο ορυκτό μολυβδαινίτης και παράγεται κυρίως στην Χιλή, στις ΗΠΑ, στο Καζακστάν και στο Ουζμπεκιστάν. Η τιμή του διαμορφώνεται σήμερα περί τα 1.300 δολάρια ανά ουγκιά.
Χρήση: Το ρήνιο διαθέτει εξαιρετικές αντοχές στις υψηλές θερμοκρασίες γι’ αυτό και χρησιμοποιείται κυρίως στην κατασκευή τουρμπίνων αεροσκαφών. Επίσης χρησιμοποιείται ως κράμα με το λευκόχρυσο.
9) ΑΡΓΥΡΟΣ / ΑΣΗΜΙ (Silver) -Σύμβολο $SILVER (CME)
Ο άργυρος ή αλλιώς ασήμι είναι ένα πολύτιμο μέταλλο που χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως από την αρχαιότητα ακόμα. Η παγκόσμια ζήτηση για άργυρο είναι μεγάλη, αλλά μεγάλη είναι και η προσφορά του. Η τιμή του αργύρου σήμερα στο Chicago Mercantile Exchange (CME) διαμορφώνεται στα 15,1 δολάρια ανά ουγκιά. (κλείσιμο 27/12/2018)
Χρήση: Ο άργυρος χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο με πολλούς τρόπους. Κάποιοι από αυτούς αφορούν την κατασκευή κοσμημάτων και την κοπή νομισμάτων, την κατασκευή ιατρικού και εργαστηριακού εξοπλισμού αλλά και την κατασκευή κινητών τηλεφώνων και λοιπού ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Επίσης χρησιμοποιείται στην κατασκευή φωτογραφικού φιλμ. Ακολουθεί γράφημα της πορείας του μετάλλου κατά την τελευταία τριετία.
10) ΙΝΔΙΟ (Indium)
Το ίνδιο ανακαλύφθηκε το 1863 και οφείλει την ονομασία του στην φωτεινή μπλε γραμμή που εκπέμπει το ατομικό του φάσμα (indigo blue). Το ίνδιο συναντάται σε μικρές ποσότητες εντός μερικών σπάνιων ορυκτών όπως ο ινδίτης και ο πετρουκίτης αλλά και σε θειούχα ορυκτά όπως ο χαλκοπυρίτης. Οι κύριες χώρες παραγωγής του οικονομικά εκμεταλλεύσιμου ινδίου είναι η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. Η τιμή του ινδίου διαμορφώνεται σήμερα περί τα 12 δολάρια ανά ουγκιά.
Χρήση: Το ίνδιο χρησιμοποιείται στην κατασκευή επίπεδων οθονών (flat panels), στην κατασκευή φορητών υπολογιστών αλλά και στην κατασκευή κινητών τηλεφώνων. Επίσης χρησιμοποιείται στις συγκολλήσεις μετάλλων, στην κατασκευή καθρεπτών αλλά και στην κατασκευή ειδικών κραμάτων με χαμηλό σημείο τήξης
A. Holleman, N. Wiberg, “Lehrbuch der Anorganischen Chemie”, de Gruyter, 1985, 33. edition, p. 1486
“Dictionary of Mining, Mineral, and Related Terms”, Compiled by the American Geological Institute, 2nd edition, 1997
Scoullos, M.J., Vonkeman, G.H., Thornton, I., Makuch, Z., “Mercury – Cadmium – Lead: Handbook for Sustainable Heavy Metals Policy and Regulation”,Series: Environment & Policy, Vol. 31, Springer-Verlag, 2002
The New Encyclopedia Britannica, 15th edition, Vol. VII, 1976